حسام الدین شفیعیان
وبلاگ رسمی و شخصی حسام الدین شفیعیانحسام الدین شفیعیان
وبلاگ رسمی و شخصی حسام الدین شفیعیانماه
ماه تنها قمر طبیعی زمین است. این قمر با حدود یک چهارم قطر زمین تقریباً برابر عرض استرالیا است. ماه بزرگترین قمر طبیعی در منظومه شمسی نسبت به اندازه بزرگی سیاره ای که به دور آن می‌چرخد، می‌باشد.
این قمر پنجمین قمر بزرگ در منظومه خورشیدی است. به‌طور کلی ماه بزرگتر از هر سیاره کوتوله شناخته شده‌است. ماه یک جرم سیاره‌ای است که یک جسم سنگی متمایز را تشکیل می‌دهد و آن را به یک سیاره اقماری تحت تعاریف ژئوفیزیکی این اصطلاح تعریف می‌کند. ماه فاقد هر گونه اتمسفر، هیدروسفر یا میدان مغناطیسی قابل توجهی است. گرانش سطحی آن حدود یک ششم گرانش زمین است (۰٫۱۶۵۴ گرم). قمر مشتری آیو تنها قمر منظومه خورشیدی است که گرانش و چگالی سطحی بالاتری نسبت به ماه دارد. گردش به دور زمین در فاصله متوسط ۳۸۴۴۰۰ کیلومتر (۲۳۸۹۰۰ مایل)،[۱۸] یا حدود ۳۰ برابر قطر زمین، تأثیر گرانشی آن اندازه زمانی روز زمین را طولانی می‌کند و محرک اصلی جزر و مد زمین است. گردش ماه به دور زمین یک دوره تقریبی ۲۷٫۳ روزه دارد. در طول هر دوره سینودیک ۲۹٫۵ روزه، مقدار سطح قابل مشاهده ای که توسط خورشید روشن می‌شود از صفر تا ۱۰۰٪ متغیر است و در نتیجه فازهای قمری که اساس ماه‌های یک تقویم قمری را تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌شوند. ماه به صورت جزر و مدی به زمین قفل شده‌است، به این معنی که طول یک چرخش کامل ماه روی محور خود باعث می‌شود که همان سمت آن (سمت نزدیک) همیشه رو به زمین باشد و روز قمری کمی طولانی‌تر مانند روز سینودی است. دوره زمانی. با این حال، ۵۹٪ از کل سطح ماه را می‌توان از زمین از طریق تغییر در پرسپکتیو به دلیل رخ‌گردی مشاهده کرد. پذیرفته‌شده‌ترین توضیح مبدأ نشان می‌دهد که ماه حدود ۴٫۵۱ میلیارد سال پیش، اندکی پس از زمین، از قطعات ناشی از برخورد غول پیکر بین سیاره و جسم فرضی به اندازه مریخ به نام Theia شکل گرفت. سپس به دلیل برهم کنش جزر و مدی با زمین به مدار وسیع تری فرورفت. سمت نزدیک ماه با ماریاهای آتشفشانی تیره ("دریاها") مشخص شده‌است، که فضاهای بین ارتفاعات پوسته درخشان باستانی و دهانه‌های برخوردی برجسته را پر می‌کند. بیشتر حوضه‌های ضربه ای بزرگ و سطوح مادیان تا پایان دوره ایمبریا، حدود سه میلیارد سال پیش، در جای خود قرار داشتند. سطح ماه نسبتاً غیر انعکاسی است، با انعکاس کمی روشن‌تر از سطح آسفالت فرسوده. با این حال، به دلیل داشتن قطر زاویه ای بزرگ، ماه کامل درخشان‌ترین جرم آسمانی در آسمان شب است. اندازه ظاهری ماه تقریباً مشابه اندازه خورشید است و به آن اجازه می‌دهد در طول یک خورشید گرفتگی کامل، خورشید را تقریباً به‌طور کامل بپوشاند. هم برجستگی ماه در آسمان زمین و هم چرخه منظم مراحل آن، ارجاعات فرهنگی و تأثیراتی را برای جوامع بشری در طول تاریخ فراهم کرده‌است. چنین تأثیراتی را می‌توان در زبان، نظام‌های تقویمی، هنر و اسطوره‌ها یافت. اولین جسم مصنوعی که به ماه رسید، فضاپیمای بدون خدمه لونا ۲ اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۵۹ بود. به دنبال آن اولین فرود موفقیت‌آمیز توسط Luna 9 در سال ۱۹۶۶ انجام شد. تنها ماموریت‌های انسانی در ماه تا به امروز، برنامه آپولو ایالات متحده بوده‌است که دوازده فضانورد مرد را بین سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ بر ماه فرود آورد. این ماموریت‌ها و بعداً بدون سرنشین. سنگ‌های ماه برگشتی که برای ایجاد درک دقیق زمین‌شناسی از منشأ ماه، ساختار داخلی و تاریخ بعدی استفاده شده‌اند.
ماه ۴٫۵۱ میلیارد سال پیش، نزدیک به ۶۰ میلیون سال پس از تشکیل منظومهٔ خورشیدی ایجاد شد. چندین سازوکار برای چگونگی پدید آمدن ماه پیشنهاد شده‌است[۱۰] مانند جدا شدن ماه از پوستهٔ زمین در اثر نیروی گریز از مرکز[۱۱] (که باید گردش اولیهٔ زمین بسیار قوی بوده باشد)،[۱۲] نیروی جاذبهٔ ماه دیگری که پیشتر تشکیل شده‌است[۱۳](که برای آن باید اتمسفر زمین به طرز غیرمنطقی گسترش یافته باشد که انرژی ماه عبوری را هدر دهد)،[۱۲] تشکیل همزمان ماه و زمین از آغاز به صورت قرص برافزایشی (که نبود یا کمبود فلزها در ماه را نمی‌تواند توضیح دهد).[۱۲] هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها نمی‌تواند تکانه زاویه‌ای بزرگ میان ماه و زمین را تأمین کند.
خورشید
خورشید تنها ستارهٔ منظومهٔ خورشیدی است و در مرکز آن جای دارد. خورشید یک کُرهٔ کامل است که از پلاسمای داغ ساخته شده‌است و در میانهٔ آن میدان مغناطیسی برقرار است.[۹][۱۰] این ستاره که قطری نزدیک به ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر دارد، سرچشمهٔ اصلی نور، انرژی، گرما و زندگی بر روی زمین است. خورشید نخستین جسم در منظومهٔ خورشیدی بر پایهٔ جرم و حجم می‌باشد. قطر خورشید نزدیک به ۱۰۹ برابر قطر زمین و جرم آن ۳۳۰ هزار برابر جرم زمین برابر با ۲×۱۰۳۰ کیلوگرم است. این مقدار ۹۹٫۸۶٪ کل جرم منظومهٔ خورشیدی است.[۱۱]
انفجار نهایی یک ستارهٔ سنگین را ابرنواختر می‌نامند، ولی خورشید هیچ‌گاه چنین انفجاری را تجربه نخواهد کرد؛ زیرا کمترین جرم مورد نیاز برای رخداد یک ابرنواختر، هشت برابر جرم خورشید است.[۱۲] از نظر شیمیایی سه-چهارم جرم خورشید را هیدروژن و باقی‌ماندهٔ آن را بیشتر هلیم می‌سازد. پس از هیدروژن و هلیم، دیگر عنصرهای سازندهٔ خورشید عبارتند از: اکسیژن، کربن، نئون و آهن و غیره، این عنصرها سازندهٔ ۱٫۶۹٪ از جرم خورشید هستند که این مقدار خود ۵٬۶۲۸ برابر جرم زمین است
خورشید در رده‌بندی ستارگان بر پایهٔ رده‌بندی طیفی، در دستهٔ G2V جای دارد و به‌صورت غیررسمی با نام کوتولهٔ زرد-نارنجی از آن یاد می‌شود. چون پرتوهای پیدای خورشید در طیف زرد-سبز شدیدتر است، (هر چند که رنگ آن از سطح زمین، لابد سفید دیده شود) ولی وجود پراکندگی نور آبی در جو، علت زرد دیده‌شدن آن است (پراکندگی رایلی).[۱۴][۱۵] همچنین در برچسب رده‌بندی طیفی، G2، گفته شده که دمای سطح خورشید نزدیک به ۵٬۷۷۸ کلوین (۵٬۵۰۵ سانتی‌گراد) است و در V گفته شده‌است که خورشید مانند بیشتر ستارگان، یک ستارهٔ رشتهٔ اصلی است و در نتیجه انرژی خود را از راه همجوشی هسته‌ای هستهٔ هیدروژن به هلیم فراهم می‌کند و در هر ثانیه، در هستهٔ خود، ۶۲۰ میلیون تُن هیدروژن را دچار همجوشی می‌کند. در دوره‌ای کیهان‌شناسان می‌گفتند که خورشید نسبت به دیگر ستارگان، ستاره‌ای کوچک و ناچیز است، ولی امروزه بر این باورند که خورشید از ۸۵٪ ستارگان کهکشان راه شیری درخشان‌تر است. چون بیشتر آن‌ها کوتولهٔ سرخ هستند.[۱۶][۱۷] بزرگی قدر مطلق خورشید ۴٫۸۳+ است. البته چون خورشید نزدیک‌ترین ستاره به زمین است، به همین دلیل، خورشید درخشان‌ترین جرم در آسمان دانسته می‌شود و قدر ظاهری آن ۲۶٫۷۴- است.[۱۸][۱۹] تاج خورشیدی پیوسته در حال پراکندن بادهای خورشیدی در فضا است. این بادها، جریان‌هایی از ذره‌های باردارند که تا فاصله‌ای نزدیک به ۱۰۰ واحد نجومی توان دارند. حباب‌های ساخته‌شده در محیط میان‌ستاره‌ای که در اثر بادهای خورشیدی ساخته شده‌اند، بزرگترین سازهٔ پیوستهٔ پدیدآمده در منظومهٔ خورشیدی‌اند.[۲۰][۲۱]
منظومه شمسی
منظومهٔ شمسی، منظومهٔ خورشیدی یا سامانهٔ خورشیدی[۶] منظومه‌ای گرانشی است که دربرگیرندهٔ یک ستاره به نام خورشید و شماری اجرام آسمانی دیگر است که در مدارهایی مستقیم یا غیرمستقیم پیرامون آن می‌گردند.
منظومهٔ خورشیدی از انفجار یک اَبَرنواَختر و فروریزش یک اَبرِ ملکولی چرخان پدید آمد و هویت آن در دوران رنسانس (نوزایش) و با مشاهدات افرادی از جمله گالیلئو گالیله دوباره مطرح و شواهد انکارناپذیر آن بر پایهٔ محاسبات او ارائه‌شد. این منظومه در بازوی شکارچی، کهکشان راه شیری واقع‌شده و ۲۶٬۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشانی فاصله، و در کنارهٔ کهکشان قرار دارد. خورشید بیش از ۹۹٫۸ درصد جرم منظومهٔ خورشیدی را تشکیل می‌دهد و سرچشمهٔ انرژی بسیار از جمله گرما و نور است. این ستاره یک ستارهٔ نوع جی رشتهٔ اصلی و عضوی از تودهٔ ستارگان نخستین است. مانایی منظومهٔ خورشیدی به مانایی خورشید وابسته است
سیاره زحل
زُحَل یا کیوان،[۵] بعد از سیارهٔ مشتری، دومین سیارهٔ بزرگ منظومهٔ خورشیدی و ششمین سیارهٔ نزدیک به خورشید است. زحل یک گلولهٔ گازی غول‌پیکر است که با وجود حجم زیادش تنها ۹۵ برابر زمین جرم دارد. چگالی این سیاره حدود یک‌هشتم زمین و کمتر از آب است. یک روز کامل در زحل برابر ۱۰ ساعت و ۳۹ دقیقه در زمین و یک سال آن برابر ۲۹٫۵ برابر سال زمین است. از آنجایی که مدار استوایی زحل تقریباً همانند زمین در ۲۷ درجه است، تغییرات زاویهٔ سیاره نسبت به خورشید شبیه به زمین است و در این سیاره نیز همان چهار فصل مشاهده می‌شود. جرم سیارهٔ زحل همانند مشتری از گاز است که بیشتر آن را هیدروژن تشکیل می‌دهد. میزان اندکی هلیوم و متان در رده‌های بعدی گازهای تشکیل‌دهندهٔ سیاره قرار دارند.
در آسمان شب زمین، زحل به دلیل اندازهٔ بزرگ، نسبتاً درخشان دیده می‌شود. زیبایی آسمان زحل به خاطر نوارهای روشن حلقه‌های اطراف آن و نیز به خاطر قمرهای زیادش است.
به علت سرعت حرکت زحل به دور خود در قطب‌های آن نوعی حالت پخی مشاهده می‌شود که سیاره را از شکل کرهٔ کامل دور می‌کند. سیاره زحل از جنبه‌های زیادی شبیه مشتری است، جز اینکه در اطراف آن چندین حلقهٔ شگفت‌انگیز وجود دارد.
سیاره نپتون
نپتون (به انگلیسی: Neptune) هشتمین سیارهٔ منظومه خورشیدی (و با در نظر نگرفتن پلوتو که یک سیاره کوتوله است) دورترین سیاره شناخته شده می‌باشد. پس از مشتری، زحل و اورانوس، نپتون بزرگترین سیاره از لحاظ اندازه می‌باشد. نپتون به همراه سیاره کوتوله پلوتو تنها سیاره‌هایی هستند که از زمین با چشم غیرمسلح رویت نمی‌شوند چون فاصله خورشید تا نپتون حدود سی برابر فاصله زمین تا خورشید است. در میان غول‌های گازی، چگالی نپتون از همه بیشتر است و به همین دلیل کوچک‌ترین اندازه را میان سیاره‌های هم‌ردیف خود دارد. جرم نپتون به تنهایی ۱۷ برابر جرم زمین است و قطر آن با اندازه ۴۹٬۵۲۸ کیلومتر چهار برابر قطر زمین می‌باشد. هر سال در نپتون معادل ۱۶۵ سال زمینی است ولی یک دور گردش وضعی این سیاره در مدت ۱۶ ساعت و ۷ دقیقه انجام می‌گیرد. نام نپتون از نام خدای رومی دریاها گرفته شده و دلیل این نامگذاری رنگ آبی پررنگی است که باعث زیبایی منحصربفرد این سیاره سرد می‌شود.
اتمسفر خارجی نپتون به دلیل فاصله بسیار زیاد از خورشید سردترین مکان در منظومه شمسی با ۵۵ کلوین (−۲۱۸ درجه سلسیوس؛ −۳۶۱ درجه فارنهایت) است. دمای مرکز این سیاره ۵٬۴۰۰ کلوین (۵٬۱۰۰ درجه سلسیوس؛ ۹٬۳۰۰ درجه فارنهایت) می‌باشد.[۱۵] اتمسفر نپتون همچنین با سرعت باد ۲٬۱۰۰ کیلومتر بر ساعت (۵۸۰ متر بر ثانیه؛ ۱٬۳۰۰ مایل بر ساعت) رکورددار سرعت باد در میان سیارات منظومه خورشیدی است
معمولاً همه انسان‌های روی زمین این سیاره را به رنگ آبی می‌شناسند. این رنگ را گاز متان حاضر در جو نپتون که رنگ سرخ را جذب می‌کند و آبی‌حاصل از طیف نوری خورشید که بازتابیده می‌شود پدید می‌آید.
